RAMAZAN KOLİSİ DAĞITAN MÜKELLEFLERİN VERGİ İŞLEMLERİ

Sabri Arpaç

Ramazan başladı. Hayırsever ve varlıklı yurttaşlarımız çalışanlarına ya da yoksullara gıda ve ihtiyaç maddelerini ramazan kolileri hazırlayarak dağıtmaktadırlar. Toplumsal yardımlaşma için olumlu bu davranışları tabi ki destekliyor ve benimsiyoruz.

Marketler, gıda toptancıları daha ramazan başlamadan hummalı bir şekilde ramazan kolisi hazırlığına başladılar ve bu günlerde ihtiyaç sahiplerine dağıtımı yapılmaktadır.

Bunlar güzel de ramazan kolisi dağıtan hayırsever işverenin başına gelen pişmiş tavuğun başına gelmiyor. Niye mi? Anlatalım.   

Yardımsever işverenler ile bu yardımlardan yararlanacakların vergi ve sosyal güvenlik işlemleri tabiri caiz ise eziyet. Sevap işleyelim derken vergi ve ceza ile karşılaşmaları da mümkün. Bu nedenle aşağıda açıklayacaklarımızı ilgililerin ve elemanlarının dikkatlice değerlendirmelerini salık veririz.

 GELİR VERGİSİ BOYUTU

Ramazan koli bedelleri çalışan için ücret sayılmaktadır. Gelir Vergisi Kanununun 61'inci maddesinde ücret; "işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir." şeklinde tanımlanmıştır.

Buradaki ‘ayin’ kelimesini hukukta ‘eşya olarak’ tanımlanmaktadır. Yani bir bedelin para yerine mal ya da eşya ile yerine getirilmesidir.

Kanunun, ücretlerin vergilendirilmesi ile ilgili 61 nci ve izleyen maddelerinde:

- Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmeyeceğini,

- Ücretin gerçek safi değeri işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından ibaret olduğu,

-  Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre, konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerleneceği,

Hükmüne yer verilmiştir.

Yukarıda açıklanan Kanun hükümlerine göre işverenlerce çalışanlarına ramazan kolisi olarak verilecek yardımlar nakdi (parasal) olarak verilmediği için ayni (eşya) ücret olarak değerlendirilmelidir.

Diğer bir husus da işletmelerin çalışanlarına dağıttıkları ramazan kolileri, işletme dışından temin edebileceği gibi üretim veya pazarlamasını kendilerinin yaptığı işletmelerinden de verebilirler.

Ayrıca belirlenen tutarlar üzerinden katma değer vergisi hesaplanacaktır. Katma değer dahil tutarlar, çalışanlara verilen net ücret olarak kabul edilir.

Hesaplanan katma değer vergisi işverenin hesaplarında hesaplanan ve indirilecek katma değer vergisi kapsamında defter kayıt ve belgelerinde gösterilecektir.

Dağıtılacak ramazan kolisinin emsal bedel, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 267’nci maddesi hükümlerine göre tespit edilerek uygulanır. Bu durumda, işletme söz konusu paketlerin emsal bedelleri toplamını gider yazabilmektedir.

Yukarıdan beri anlatıldığı üzere, bu kolilerin gider yazabilmesi için yardımın ücretliye yapılması ve ücret olarak vergilendirilmesine bağlı.

Çalışanları dışında, yoksullara yapılan yardımların doğrudan gider yazılması ise söz konusu değildir.

GIDA BANKACILIĞI FALİYETİNDE BULUNANLAR KANALIYLA YAPILACAK YARDIMLAR

           İşletmelerin çalışanı olmayan yoksul ve muhtaçlara yapılacak yardımların doğrudan gider yazılması söz konusu değildir. Bu yardımların kişilerin işletmeleri dışında şahsi olarak yapılması gelir, kurumlar, katma değer ve damga vergileri ile bir ilgisi yoktur.  

Gelir Vergisi Kanununun 40/10 nci maddesine göre; fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebileceği hükme bağlanmıştır.

Aynı Kanunun 89/6 nci maddesinde de, bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirebilecekleri hükme bağlanmıştır.

Gelir Vergisi kanununun bu hükümleri Kurumlar Vergisi mükelleflerine de uygulanmaktadır.

 Bu konularla ilgili usul ve esaslar hakkında geniş ve ayrıntılı açıklamalar 251 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır.

Bu nedenle yoksul ve muhtaçlara ve özellikle de bu günlerde güncel olan mültecilere yapılacak yardımlar gıda bankacılığı kapsamında yapılması halinde vergiden düşme imkanları vardır.

Bu anlamda ramazan ayı içinde ramazan kolisi şeklinde dağıtılacak yardımların da gıda bankacılığı aracılığı ile dağıtılması halinde gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden bildirilen gelirden Gelir Vergisi Kanununun 89/6 nci maddesi kapsamında indirebilirler.

KATMA DEĞER VERGİSİ BOYUTU

Ücretlinin katma değer vergisi boyutu çalışanın ücretine eşya bedeline katma değer vergisi de eklenerek bürüt ücreti tespit edilecektir.

Katma değer vergisi mükellefleri tarafından işletme personeline ücret unsuru olan mal veya hizmet yani ramazan kolisi verilmesi halinde katma değer vergisi hesaplanacaktır.

Ramazan kolisinin değeri tam olarak bilinemiyorsa Kanunun 27 nci maddesi hükmü gereği yani bedeli bulunmayan veya bilinmeyen işlemler ile bedelin mal, menfaat, hizmet gibi paradan başka değerler olması halinde matrah işlemin mahiyetine göre emsal bedeli veya emsal ücret şeklinde tespit edilecektir. Emsal bedelin ve emsal ücretin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tespit edilecektir.

Ramazan kolisi içindeki gıdaların toptan alınıp işletmede hazırlanması halinde emsal bedeli tespit edilmeli ve bu tutarlar üzerinden katma değer vergisi eklenerek, çalışanlara verilen net ücret tespit edilmelidir.

Emsal bedel tespit edilirken Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinin 2. sırasındaki maliyet bedeli esası uygulanmalıdır. Ücretlinin Yani ramazan paketinin maliyet bedeline % 10 ilave edilerek emsal bedel tespit edilmelidir.

Ramazan paketinin farklı oranda katma değer vergisine tabi ürünlerden oluşması durumunda uygulanacak katma değer vergisi oran konusunda maliyenin bilinen görüşü doğrultusunda en yüksek oran olan yüzde 18 oranı uygulanacaktır.

DAMGA VERGİSİ BOYUTU

Damga Vergisi Kanunu’na ekli 1 sayılı tablonun makbuzlar ve diğer kağıtlar başlıklı bölümünde maaş, ücret, gündelik, aidat, harcırah, huzur hakkı gibi ödemelerin bide 7,59 oranında damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla işverenlerce yapılan ödemeler ister para isterse ayın olarak ödenmiş olsun her iki halde de damga vergisinin kapsamına girmektedir ve yapmış oldukları ücret ödemelerinden binde 7,59 oranında damga vergisi ödeneceklerdir.

SOSYAL GÜVENLİK PİRİMLERİ BOYUTU

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendine göre işverenlerce yapılan ayni (eşya) yardımlar sigorta primine esas kazanca ve işsizlik sigortası primine tabi değildir.

İşletmelerin çalışanlarına vermiş olduğu ramazan kolileri Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre ücret olarak değerlendirilmektedir. Ramazan paketinin satın alınması için ödenen tutar ( KDV dahil ),  personelin brüt ücretine ilave edilip, gelir vergisi ile damga vergisi kesintisine tabi tutulur

KDV açısından değerlendirme yapıldığında; işletme personeline ramazan ayında verilen gıda yardımları KDV’nin konusunu oluşturmaktadır ve söz konusu yardımların satın alınması sırasında işletme tarafından yüklenilmiş olan KDV’ler indirim konusu yapılacaktır.

Bunun dışında ayni yardımlar sigorta primine esas kazanca dahil olmadığı için sigorta kesintisi de yapılmayacaktır.

Hayırsever yurttaşlarımızın ihtiyaç sahibi, muhtaç ve yoksullara yapacakları yardımlardan dolayı vergi ve cezalarla karşılaşmaları dileklerimle, tuttukları oruçların makbul, yaklaşmakta olan bayramlarını da tebrik ederim.